ВОСЕНЬСКІ КІРМАШ
фальклорная забава для выхаванцаў старэйшай групы (5-6 гадоў)
Праграмныя задачы: фарміраваць асновы музычнай культуры (культуру ўспрымання і выканання), выканальніцкія ўменні і імкненне да самавыражэння ў розных відах музычнай дзейнасці; развіваць эмацыянальную сферу на аснове пашырэння дыяпазону эстэтычных перажыванняў, здольнасць да ўспрымання музычных вобразаў і іх выразнай перадачы ў рухах, якія адпавядаюць характару музыкі; выхоўваць пачуццё любові да роднага краю, творчыя адносіны да розных відаў музычнай дзейнасці.
Матэрыял і абсталяванне: касцюмы гаспадынь, Жытнёвага каласку, Бульбінкі, Несцеркі, Бабы, Дзеда, Каровы; вырабы з саломы, гліны, ручнікі, стужкі, хусткі, сноп, куфэрак, 4 латарэйныя білеты, бразготка, паштоўка, кошыкі з садавіной і гароднінай, муляж рэдзькі; аўдыёзапісы: беларускага народнага танца «Бульба», песень: «Будзь здаровы, гаспадар» (сл. А. Бадака, муз. А. Балотніка) у выкананні ансамбля народнай музыкі «Бяседа», «Вышита сорочка» (сл. В. Паліканінай, муз. С. Таўкунова), беларускай народнай песні «Саўка ды Грышка», мелодыі «Дажынкі» (У. Шахавай), беларускіх народных мелодый: «Крутуха», «Крыжачок», «Шастак» (апрац. Д. Камінскага), «Лявоніха», беларускай народнай музыкі.
Дзеючыя асобы: вядучы, гаспадыні, Несцерка, Баба, Дзед, Карова — дарослыя, Жытнёвы каласок, Бульбінка — дзеці.
Ход мерапрыемства
У музычнай зале на сталах вырабы з саломы і гліны, ручнікі, стужкі, хусткі, кошыкі з садавіной і гароднінай. Гучыць фрагмент песні«Будзь здаровы, гаспадар» (сл. А. Бадака, муз. А. Балотніка) у выкананні ансамбля народнай музыкі«Бяседа».
Вядучы (В.). Усе тут, ці не?
Дзеці. Усе!
В. Што, сябры, для жыта трэба?
Дзеці. Ну, вядома, трэба глеба.
В. А для птушкі?
Дзеці. Вышыня.
В. А для казкі?
Дзеці. Цішыня.
В. Ну, а што для весялосці?
Дзеці. Каб часцей бывалі госці!
В. Што за люд у нас сабраўся, —
Нібы пляц шырэй раздаўся?
На якое свята ўсіх нас
Запрашае восень у гэты час?
Дзеці. На кірмаш!
В. Так, кірмаш — гэта свята, якое адбывалася ў пэўную пару года — восенню. Але, перш чым яго ладзіць, трэба было добра папрацаваць на зямлі, вырасціць і сабраць ураджай. На гэтым свяце людзі славілі сапраўдных гаспадароў. I мы сабраліся сёння, каб успомніць народныя традыцыі, навучыцца мудрасці нашых продкаў.
1-е дзіця.
Ой, вясёлае сёння свята!
I гасцей тут у нас багата!
2-е дзіця.
Да нас на свята запрашаем
I сардэчна ўсіх вітаем!
3-е дзіця.
I дарослых, і дзяцей,
I шаноўных усіх гасцей!
4-е дзіця.
Хай песні гучаць і чуецца смех —
Весялосці і радасці хопіць на ўсіх!
В.Я ў вас вось што запытаю,
Адкажыце, госці, мне:
Ці вам добра тут, ці не?
Бацькі.
Добра!
В.Ну цудоўна, калі так.
Будзем свята мы вітаць,
Дружна, весела спяваць!
Песня «Чаму ж мне не пець?»
(бел. нар. песня)
В. Слаўную песню вы праспявалі, малайцы! Ну, а зараз паедзем на кірмаш. Там мы ўбачым шмат чаго цікавага.
1-е дзіця. А на чым мы паедзем? У нас жа нічагусенькі няма!
В. Як гэта на чым? Ды на тым, на чым людзі раней ездзілі на кірмаш. На коніку.
Гульня «Бабка Еўка і дзед Талаш»
Дзеці становяцца ў круг і рухаюцца адзін за адным, імітуючы язду на кані.
Бабка Еўка, дзед Талаш,
Го-го-го!
Паехалі на кірмаш,
Го-го-го!
Што павезлі прадаваць?
Го-го-го!
Паспрабуйце адгадаць,
І-хо-хо-хо-хо!
Адзін з дзяцей — водзячы — выходзіць у сярэдзіну круга і паказвае, не называючы, свойскую жывёлу, астатнія пляскаюць у далоні. Той, хто яе адгадаў, становіцца водзячым, і гульня працягваецца.
Адчыняецца заслона, выходзяць гаспадыні кірмашу.
1-я гаспадыня.
Плённай працай, ураджаем
Усіх прысутных мы вітаем,
На кірмаш наш запрашаем!
2-я гаспадыня.
Тут у нас, на кірмашы,
Скамарохі-бульбашы,
Стужачкі ды хустачкі,
Пернікі ды курачкі!
1-я гаспадыня.
Зазірні да нас ты, братка, —
Ёсць цукеркі, шакаладкі,
Абаранкі, піражкі —
Даставайце рубялькі!
2-я гаспадыня.
Але ж тут не толькі
Прадаюць, купляюць,
Тут танцуюць і спяваюць.
Спяшайцеся на кірмаш,
Гульнямі, песнямі парадуйце нас!
В. Ну, калі так, то давайце ладзіць наш восеньскі карагод.
Карагод «Дажынкі»
(муз. У. Шахавай)
Гучыць беларуская народная мелодыя «Крутуха», выбягае Жытнёвы каласок. Жытнёвы каласок.
Добры дзень, шаноўны люд!
Жытнёвы каласок тут як тут!
А ўбор мой срэбны, не новы.
А хлеб мой просты, жытнёвы!
Жытнёвы хлеб — усяму галава.
Без хлеба і хата — не хата, і свята — не свята,
I поле — не поле, і доля — не доля!
А зараз для парадку
Загадаю вам загадку:
«Сто братоў адным поясам перавязаны». Што гэта?
Дзеці. Сноп.
Жытнёвы каласок бярэ сноп і аддае вядучаму.
В. Дзякуй табе, каласок!
Сноп жытнёвы, прасяны,
Кланяемся табе да зямлі.
Вядучы кланяецца, бярэ сноп.
1-я гаспадыня. А хто другую загадку адгадае? Што ў нашым краі другім хлебам называюць? (Адказы дзяцей і бацькоў.)
2-я гаспадыня. Так, гэта бульба.
Бульбінка-беларусачка,
Зялёная хустачка!
Пекная паненачка,
Шэрая сукеначка.
Гучыць мелодыя беларускага народнага танца «Бульба», выбягае Бульбінка.
Бульбінка.
Добры дзень, мае харошыя!
А якія вы ўсе прыгожыя!
А я такая простая, нязграбная,
Зусім не прывабная?!
1-я гаспадыня. Кінь, Бульбінка, журыцца!
(Звяртаецца да дзяцей і бацькоў.)
Даражэнькія сябры,
Трэба тут дапамагчы.
Хай той запляскае ў ладкі,
Хто любіць з бульбачкі аладкі,
Бабку, клёцкі, пірагі!
Дзеці і бацькі пляскаюць у далоні.
2-я гаспадыня.
Бульбу ўсе ў нас шануюць,
Ёй заўжды гасцей частуюць, —
Стравы розныя гатуюць.
В. Раз-два-тры-чатыры-пяць!
Будзем Бульбінку вітаць!
Песня «Земляныя яблыкі»
(сл. і муз. Я. Жабко)
1-я гаспадыня.
Смялей падыходзьце,
Тавар выбірайце,
Таргуйцеся з намі,
А потым купляйце!
2-я гаспадыня.
Калі хочаш што ўзяць,
Трэба песню праспяваць,
Верш прачытаць
Альбо танец паказаць.
Гучыць беларуская народная мелодыя «Крыжачок», вядучы ідзе да прылаўкаў.
В. Глядзіце, якія цудоўныя ручнікі!
На ручніках і на сурвэтках
Палыхаюць ружы-кветкі.
Тут і пеўнікі, і гусі,
Вышывала іх бабуся.
— Чараўніца наша бабка, —
Аж здзіўляецца Агатка.
— Возьме ў рукі палатно —
Ажывае ўраз яно.
Танец з ручнікамі
пад мелодыю песні «Вышита сорочка» (сл. В. Паліканінай, муз. С. Таўкунова)
Гучыць фрагмент беларускай народнай песні «Саўка ды Грышка». У залу ўваходзіць Несцерка з куфэркам.
Несцерка. Добры дзень! Бачу я — тут народу багата! Будзе добрае свята! Ці пазналі вы мяне? Не? Я ж Несцерка, плясун ды весялун. Усім у бядзе дапамагаю ды народ забаўляю. (Танцуе.) Запрашаю і вас паспяваць, патанцаваць ды ў гульні цікавыя пагуляць, адным словам павесяліцца!
В. Рукі ў бокі, рукі ў бокі!
Пойдзем у скокі, пойдзем у скокі!
Хлопчыкі, запрашайце дзяўчынак на вясёлы танец!
Танец парамі «Шастак»
(бел. нар. мелодыя, апрац.Д. Камінскага)
Несцерка. Вельмі добра танцавалі! А цяпер я хачу пагуляць з вашымі матулямі ды татамі ў «Латарэю».
Гучыць беларуская народная музыка. Несцерка раздае чатыром бацькам латарэйныя білеты.
Несцерка.
Мой чароўны куфэрак адчыняецца,
Мамы і таты сюды запрашаюцца!
Бацькі з латарэйнымі білетамі выходзяць у сярэдзіну залы, па чарзе аддаюць іх Несцерку і атрымоўваюць ад яго прызы.
Бразготку трымайце
I часу не губляйце.
Весела грайце
I нас не забывайце!
Вы прыйшлі нездарма,
Але выйгрышу ў вас няма!
У вас прыгожая паштоўка,
Тут пажаданні ад сяброўкі!
Каб былі добрыя ўспаміны, —
Вам поўны кошык вітамінаў!
(Перадае кошык з садавіной і гароднінай.)
Несцерка. Добра мне з вамі, але час ужо ісці.
Хоць шкада, а ўсё ж — бывайце,
Ды мяне не забывайце!
Несцерка пакідае залу. За дзвярыма чуецца: «Тпру! Прыехалі!» Гучыць беларуская народная мелодыя «Лявоніха», уваходзяць Баба і Дзед.
Баба. Ледзь паспелі на кірмаш з-за тваёй кабылы! Усе бакі адбіла.
Дзед. Любачка мая, не сварыся! Давай што-небудзь купім...
Баба. Грошай няма! Спачатку трэба рагулю прадаць. Дзе ты яе пакінуў? Вядзі сюды! Вунь колькі пакупнікоў!
Дзед вядзе Карову.
Дзед (звяртаецца да бацькоў). Сябры, купіць рагулю не жадаеце? Другой такой няма, прадаём, як дарма!
Баба. Паглядзіце, якая ў яе паходка — плыве, нібы лодка. (Карова ходзіць.) Вось пабачце, якая яна ў мяне ласкавая. (Карова лашчыцца.)
Дзед. Эй, шаноўныя! Кашалькі адчыняйце, сваім гаспадыням рагулю купляйце. Ну, хто пачне торг? Устроім аўкцыён! (Бацькі называюць цану, карова круціцца.)
В. Чакайце, можа мы за рагулю старгуемся?
Дзед. А колькі дасце?
В. Грошай у нас няма. Можа, прыпеўкамі возьмеце?
Песня «Кума мая, кумачка»
(бел. нар. песня, апрац. В. Сярых)
Дзед. Ну, развесялілі вы нас. Добра, бярыце рагулю. Гадуйце яе, добра карміце.
Карова пакідае залу. Баба падыходзіць да стала з гароднінай.
Баба. Дзядулька, ты паглядзі, якую рэдзьку вырасцілі дзеткі! Трэба мне пераняць у іх вопыт.
В. Мы не толькі пра гэта раскажам, але і ў цікавую гульню з рэдзькай пагуляем.
Гульня «Рэдзька»
3 дзяцей выбіраюць «мядзведзя» і водзячага, які з муляжом рэдзькі ў руках садзіцца на падлогу. Астатнія дзеці — «рэдзька на градцы». Яны садзяцца адзін за адным пасля водзячага, абхопліваюць абедзвюма рукамі таго, хто сядзіць спераду, і кажуць:
Мы на градцы сядзім
I на сонейка глядзім!
Свяці, свяці, сонейка,
Каб нам было цёпленька.
«Мядзведзь» тупае.
Дзеці. Хто там?
Мядзведзь. Гэтая, мядзведзь!
Дзеці. Чаго трэба?
Мядзведзь. Рэдзькі!
Дзеці. Дык вырві!
«Мядзведзь» падыходзіць да «градкі» і «вырывае», абхапіўшы рукамі за пояс, «рэдзьку», якая сядзіць апошняй. Потым просіць яе: «Ідзі, мая рэдзька, на дапамогу!», — і яны пачынаюць разам цягнуць наступнага гульца. Так працягваецца да таго часу, пакуль на «градцы» нікога не застанецца.
Баба. Вось, як весела і добра, калі ў полі чыста, а ў каморы поўна!
Дзед. А нам ужо час развітацца і дадому вяртацца!
Баба і Дзед пакідаюць залу.
Песня «Бывайце здаровы»
(сл. А.Русака, муз.І. Любана)
1-я гаспадыня. Вось і скончылася свята. Жадаю вам багата жыць, сваю мову і край любіць!
2-я гаспадыня. Не таму любіць, што за ўсё прыгажэйшы! А таму, што за ўсё даражэйшы і мілейшы!
Гучыць беларуская народная музыка. Дзеці пакідаюць музычную залу.
Звесткі пра аўтара
Вавула Руслана Міхайлаўна
ДУА "Телушский вучэбна-педагагічны комплекс дзіцячы сад - сярэдняя школа Бабруйскага раёна”
выхавальнік дашкольнай адукацыі
першая кваліфікацыйная катэгорыя